ü Büyük ünlü uyumuna uymayan “-ki” eki, yuvarlaşarak küçük ünlü uyumuna uyar. Örnek : dünkü, bugünkü UYARI : İki heceli olup orta hecelerinde “b,m,v” ünsüzleri bulunan kimi Türkçe sözcükler, bu ünsüzlerin yuvarlaklaştırıcı etkisiyle küçük ünlü uyumuna aykırı düşer. 1Cevap. Büyük Ünlü Uyumu: Türkçe sözcüklerde bulunan ünlü harflerin “kalınlık- incelik” uyumudur. Buna göre bir sözcüğün ünlüleri ya hep ince ünlü, ya da hep kalın ünlü olur. yo-ğurt (o-u kalın ünlüler) büyük ünlü uyumuna uyar. öğ-ren-ci (ö-e-i ince ünlüler) büyük ünlü uyumuna uyar. ki-tap (i- İnce Büyük Ünlü Uyumu Nedir? Türkçe içerisinde eğer bir kelimede ilk olarak kalın harf bulunuyorsa kelime içerisindeki diğer harflerin de kalın olması gerekir. BüyükÜnlü Uyumu Büyük Ünlü Uyumu . Dilimizdeki bir sözcüğün ilk hecesinde “a, ı, o, u” kalın sesli harflerinden biri varsa sonraki hecelerdeki sesli harfler de kalın olmak zorundadır; sözcüğün ilk hecesinde “e, i, ö, ü” ince sesli harflerinden biri varsa bundan sonra gelen sesli harfler de ince olmak zorundadır. 1 Bağlaç olan DE, ayrı yazılır; kendinden önceki sözcüğün son ünlüsüne göre büyük ünlü uyumuna uyar Geleceğimi biliyordu da beklememiş Çiçek de çocuk gibidir 2- Ek olan –de, sözcüğe bitişik yazılır; büyük ünlü uyumuna uyar Sobada pişirilen güvecin tadına doyum olmaz Törende konuşmak istemiyormuş YazımKuralları (İmla Kuralları) Bağlaç olan "de, da" her zaman ayrı yazılır. "te, ta" şekli yoktur. Ünsüz benzeşmesi kuralına uymaz. Kalınlık-incelik uyumuna uyar. Özel isimden sonra gelirse kesme işareti kullanılmaz. Cümleye "dahi, bile, başkaları gibi" anlamlar katar. Tdn5Y1b. –yor,-ken, -ki, -leyin, -mtrak eklerinin büyük ünlü uyumuna uymamasının nedeni bu eklerin bir zamanlar sözcük olmalarıdır. Nasıl günümüzde bileşik sözcükler bu kurala aykırı olabiliyorsa; bu ekler de bir zamanlar sözcük olduğundan kurala aykırı olmaları da öyle Yor eki büyük ünlü uyumuna uyar mı?2 Neden büyük ünlü uyumu denmiştir?3 Yor eki küçük ünlü uyumunu bozar mı?4 Ablam marketten domates almış büyük ünlü uyumuna uyuyor mu?5 Yor eki neden küçük ünlü uyumuna uymaz?6 Büyük ünlü uyumuna uyan kelimeler nelerdir?7 Büyük ünlü uyumu aranmaz ne demek?Yor eki büyük ünlü uyumuna uyar mı?Bitişik yazılan birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz açıkgöz, bilgisayar, çekyat, hanımeli vb. -gil, -ken, -leyin, -mtırak, –yor ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz akşam-leyin, bakla-gil-ler, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor büyük ünlü uyumu denmiştir?Büyük ünlü uyumunda bir kelimenin ilk hecesindeki ünlü harf kalın ile başlıyor ise bu kelimedeki diğer ünlü harfler kalın ile devam etmelidir. Eğer ilk hecede ince ünlü yer alıyor ise kendisinden sonraki tüm hecelerdeki ünlü harfler ince ünlü olmalıdır. Bu kurala büyük ünlü uyumu eki küçük ünlü uyumunu bozar mı?Şimdiki zaman kipi eki –yor ise eklendiği "tüm" sözcüklerde küçük ünlü uyumunu bozar okuyor, geliyor, izliyoruz, boyuyorlar marketten domates almış büyük ünlü uyumuna uyuyor mu?Domates=> ünlü harflerin hepsi ince veya kalın DEĞİL. Öyleyse Büyük Ünlü Uyumuna eki neden küçük ünlü uyumuna uymaz?–yor,-ken, -ki, -leyin, -mtrak eklerinin büyük ünlü uyumuna uymamasının nedeni bu eklerin bir zamanlar sözcük olmalarıdır. Nasıl günümüzde bileşik sözcükler bu kurala aykırı olabiliyorsa; bu ekler de bir zamanlar sözcük olduğundan kurala aykırı olmaları da öyle ünlü uyumuna uyan kelimeler nelerdir?BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA UYAN ÖRNEK KELİMELER Adım, ayak, boyunduruk, burun, dalga, dudak, kırlangıç; beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük vb. kelimeleri örnek verebilirsiniz. Bu kelimeler büyük ünlü uyumuna ünlü uyumu aranmaz ne demek?Büyük ünlü uyumu, başka dillerden Türkçeye geçmiş olan sözcüklerde aranmaz. Bu sözcükler Türkçeye geçirilirken her zaman büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmezler ahenk, badem, ceylan, çiroz, dükkân, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, nişasta, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret, sevda vb. Türkçe kelimeler, genel olarak, art kalın sıradan ünlü taşıyan kelimeler ve ön ince sıradan ünlü taşıyan kelimeler olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Literatürde büyük ünlü uyumu, kalınlık-incelik uyumu, dil uyumu gibi terimlerle de karşılanan önlük-artlık uyumuna göre, Türkçe kelimelerin ilk hecesinde ön ünlü /e/, /i/, /ö/. /ü/ varsa sonraki hecelerde yine bir ön ünlü /e/, /i/, /ö/, /ü/; ilk hecede art ünlü /a/, /ı/, /o/, /u/ varsa sonrakilerde de art ünlü /a/, /ı/, /o/, /u/ bulunur güzel, köprü, kara, acı, orman, oyun vb. Bir kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü a, ı, o, u bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir ünlü e, i, ö, ü bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur adım, ağız, ayak, boyun, boyunduruk, burun, dalga, dudak, duvak, kırlangıç; beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük. Buna büyük ünlü uyumu adı verilir. Büyük ünlü uyumuna aykırı bazı Türkçe kelimeler de vardır anne, dahi, elma, hangi, hani, inanmak, kardeş, şişman. Bu uyuma göre, kelimeler ek alırken, ekin ünlüsünü kelimenin son hecesindeki ünlü tayin eder Türk+çe, ata+mız, ev+ler, gemi+de, oku-yacak, geç-miş. Eklerin üzerine gelen diğer eklerin ünlüsü de bir önceki ünlüye uyar Türk+çe+si+n i, ata+mız+m, ev+ler+imiz+de, gemi+de+ki+ler, oku-yacak-mi!j-sımz, geç-miş-ti-niz, hal-i. Ancak Türkçenin kimi ekleri [-Iyor, -ken, +ki, +daş, +leyin, +Imtırak, +gil] tek biçimli olduklarından önlük-artlık uyumuna girmez. Bu ekleri alan kelimeler uyumlu veya uyumsuz olarak karşımıza çıkabilir okuyor +, geliyor -, benimki +, onunki -, vatandaş +, meslektaş -, sabahleyin -, geceleyin +, sarımtırak +, yeşilimtırak -, baklagiller, kedigiller + gibi. Alıntı kelimelere gelen Türkçe ekler, genel olarak kelimenin son hecesine uyarlar kitap+çı, haber+siz, otobüs+te, radyo+cu. Ancak damak sesiyle biten veya son hecesinde ince a ünlüsü bulunan yabancı kökenli kelimelerde, ekler ince a’ya veya damak ünsüzünün önlük-artlık durumuna uyar saat+çi, dikkat+siz, harf+ler, gol+cü, alkol+süz, normal+den, idrak+siz vb. Yabancı kökenli kelimeler, genel olarak kaynak dildeki şekilleriyle kullanılmakla birlikte kimi kelimeler önlük-artlık uyumuna girmişlerdir zeytin

kitap büyük ünlü uyumuna uyar mı